لارستان از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی

فتحعلی خان گراشی ، حاكم لارستان در دورهُ قاجار ، در حكومت سی و چند سالهُ خود طرح های عمرانی بسیاری را به پایان رسانید كه تعمیر بازار قیصریهُ لار، ساختن كاروان سراهای متعدد شهری و جاده ای درمسیر لار به بندرعباس و بندرلنگه و شیراز از آن جمله است . امنیت راه ها باعث رونق تجارت شد . بازرگانان لارستانی در این زمان بیشترین سود را بردند . برای حفظ قدرت و ثروت خود « انجمن تجّار لاری » را تأثیس كردند .

ریاست انجمن به عهدهُ فردی به نام حاج علی لاری بود كه بعدها نخستین نماینده ای بود كه از این منطقه به مجلس شورای ملی راه یافت و به همین دلیل به « حاج علی وكیل »‌ معروف شد .( وثوقی ، 1375 ، ص 69)

فتحعلی خان گراشی كه قدرت سیاسی خود را در معرض خطر می دید با اعضای انجمن به مخالفت برخاست و تمام تلاشش را برای محدود كردن اختیارات آن به كار برد . در اواخر سال های حكومت فتحعلی خان ، بین او و « انجمن تجّار »‌ اختلافات شدیدی بروز كرد. دامنهُ اين اختلاف به تدريج بالا گرفت و باعث واكنش شديد بازرگانان محلّی شد . تجّار لارستان در اندیشهُ مبارزهُ جدی با حاكم شهر برآمدند . آنان به این نتیجه رسیدند كه با دعوت عالم روحانی قدرتمند به لارستان و حمایت همه جانبه از اومی توانند در مبارزه با حكام منطقه پیروز شوند ، از این رو در سال 1309 ق هیئتی از تجّار به ریاست حاج علی لاری به نجف اشرف رفتند . ( مهاجری ، 1370 ، ص 6) آنان پس از مذاكرات بسیار موفق شدند نظر مساعد آیت الله سید عبدالحسین لاری را برای مهاجرت به لارستان جلب كنند و او در سال 1309 ق وارد لار شد . ( مهاجری ، 1370 ق ، ص 16 )

تأثیس حوزهُ علمیه و انتشار رساله های سیاسی در مخالفت با پادشاه وقت ایران ، از نخستین اقدامات آیت الله لاری در بدو ورود به این منطقه بود . ( لاری ، 1314 ق ،ص ) رفتار انسان دوستانهُ او با مردم باعث شهرت و محبوبیت او شد و سیل مشتاقان و دوستداران او به سوی لار سرازیر شدند . ( حمل المتین ، 1327 ق ، ص 1 ) هنوز چندی از ورود « سیّد » نگذشته بود كه فتحعلی خان گراشی حاكم قدرتمند لارستان از دنیا رفت ( وقایع اتفاقیه ، 1376، ص 472 ) و درگیری های خانوادگی میان فرزندان او برای تقسیم میراث پدر آغاز شد . ( وثوقی ، همان ، ص 59 ) .

اختلافات و خصومت ها بین بازماندگان حاكم لارستان آن چنان بالا گرفت كه آنان را از پرداخت به رقبای خود غافل ساخت . از آن پس انجمن تجّار لار روز به روز قدرت بیشتری یافت تا آنجا كه در آستانهُ انقلاب مشروطیت ، اعضای این انجمن قدرتمندان بلامنازع منطقه شدند . خان های لارستان كه قدرت مقابله با نیروی عظیم مردم و تجّار را نداشتند ، خود را موافق انقلاب نشان دادند و از تصمیمات انجمن ولایتی لارستان پیروی كردند . از نخستین شهرهایی كه انجمن های ولایتی در آن تشكیل شد لار ، بندرلنگه و بندرعباس بود كه زیر نظر مستقیم آیت الله سید عبدالحسین لاری اداره می شدند . او با تشكیل دسته های نظامی و پرداختن مواجب آنان امنیت راه های منتهی به شهر را تأمین و قوانین شریعت را در محاكم اجرا می كرد . نیروهای وفادار به سید نظم و انظباط خاصی داشتند و خود را فدایی او می دانستند .

در سال های انقلاب مشروطیت ، شهر شیراز صحنهُ درگیری و جنگ بین نیروهای مشروطه خواه به رهبری انجمن اسلامی و نیروهای مستبدان به رهبری محمدرضا خان قوام الملك بود . ( روزنامهُ مظفری‌ ، ، ص 6 ) از آن جایی كه مشروطه خواهان قدرت چندانی نداشتند ناگزیر از سیدعبدالحسین لاری و مجاهدین لارستان تقاضای كمك كردند ، ( روزنامه مجلس شورای ملی ، سال اول ، ص 107 ) تا بتوانند با مستبدان روبه رو شوند . این دعوت را « سید لاری » پذیرفت و به اتفاق صدها نفر از مجاهدان جنوب ، برای كمك به مشروطه خواهان ، از لارستان به سمت شیراز حركت كرد و در میان استقبال با شكوه مردم شیراز وارد آن شهر شد . تمامی نیروهای « سید » به تفنگ و دیگر سلاح مجهّز بودند كه این امر مایهُ تعجب و شگفتی « شیرازیان » شد .