لارستان در عصر صفویه

امرای لارستان تا سال 1010 ق به استقلال حكومت كرده اند . با روی كار آمدن صفویان و در دورهُ حكومت شاه اسماعیل و شاه تهماسب ، امیر لار با پرداخت خراج و ایجاد روابط اقتصادی مناسب با شاهان صفوی ، موقعیت خود را حفظ كرد . ( وثوقی محمد باقر ، خنج ، نشر خرم ، 1372 ، ص 66 )

اما پس از به سلطنت رسیدن شاه عباس اول ، وضعیت جنوب ایران دچار دگرگونی شد . در این دوران استعمارگران پرتغالی جزیرهُ آباد و پر رونق هرموز را در دست گرفته بودند . شاه عباس كه از اهمیت این منطقه و راه های تجارتی آن آگاه بود تصميم به تصرّف نواحی اشغالی و رونق بخشيدن به راه های تجارتی جنوب گرفت . او برای رسیدن به سواحل خلیج فارس ناگزیر بود نظر مساعد امیر لارستان را جلب كند . شاه ابراهیم لاری در این دوره حاكم لارستان بود و بنا به دلایل نامشخص روابط چندان خوبی با شاه ایران نداشت . شاه عباس كه برای سامان دادن به وضعیت فارس به شیراز آمده بود ، با بی اعتنایی و بی توجهی حاكم لار مواجه شد .( اسكندربیگ منشی ، همان ، ص 993 )

در همین دوره یكی از مسافران اروپایی نیز از امیر لارستان ، به سببِ مصادرهُ‌ اموالش ، به شاه ایران شكایت برد .( فلسفی ، 1375 ، ص 1086 )

این عوامل و شرایط باعث شد تا در سال 1010 ق ، الله وردی خان والی فارس مأمور فتح لارستان شود . ( منجّم ، همان ، ص 239 ) سپاه فارس در این سال با تعداد بسیار زیادی سرباز و مهمّات ، پس از درگیری های طولانی و خسته كننده ، در مسیر حركت خود قلعهُ شهر لار را به محاصره درآورد . امیر لار و مردم شهر به این قلعهُ مستحكم پناه بردند و اطمینان داشتند كه سپاهیان مهاجم قادر به فتح آن نخواهند بود . الله وردی خان به خوبی از این موقعیت آگاهی داشت و در اندیشه بود تا امیر لار را به تسلیم وادارد . از این رو با دادن وعده های فریبنده به بعضی از سران شهر و هم چنین پیشنهاد مصالحه با شاه ابراهیم لاری و تضمین سلامتی او و یارانش باعث شد كه امیر لار برای مذاكره از قلعهُ اژدها پیكر خارخ شود . الله وردی خان ، با زیر پا نهادن و عده های خود ، شاه ابراهیم لاری را دستگیر و همراهانش را به بند كشید و قلعه را به تصرف سپاهیان خود درآورد . ( منجّم ، همان ، ص 241 )

او ضمن به دست آوردن غنایم بسیار ، حاكم لار و سران وفادارش را به نزد شاه ایران در بلخ فرستاد . شاه عباس با امیر لار به سردی رفتار كرد و پنهانی دستور داد كه او را بكشند ( دلاواله ، 1380 ، ص 1153 ) .

این دستور ،‌ هنگام بازگشت آخرین امیر مستقل لارستان در مسیر شیراز به لار به اجرا درآمد و پس از آن منطقهُ وسیع تحت حكومت امرای لارستان ، كه به میلادیان مشهورند ، زیر نظر الله وردی خان قرار گرفت . با تصرّف لار و سپس هرموز مسیرهای تجاری مركز ایران به طرف خلیج فارس پر رفت و آمد شد و لار و نواحی اطراف آن از این موقعیت سود برد .

در دورهُ صفویه جاده های كاروانی‌ كه از بندرعباس به اصفهان می رفت ، از لارعبور می كرد . از این رو كاروان سراها و رباط ها و آب انبارهای بسیاری در مسیر لار به بندر عباس و شیراز ساخته شد واین جاده به شاهراه ارتباطی ایران تبدیل شد . ( فلسفی ، 1342 ، ص 257 ) حاكم لار بنا در بخش های جنوبی كشور را تحت كنترل داشت و امنیت آن نواحی را تأمین می كرد . ( فلور ، ویلم ، ص ) منطقهُ لارستان در اواخر عصر صفوی ،‌ به دلیل ضعف مركز و عدم نظارت دقیق ، در معرض تاخت و تاز « بلوچان » و « افغان ها » قرار گرفت . ( فلور ، ویلم ، ص )

مقاومت شدید مردم نیز مانع پیروزی سپاهیان اشرف افغان نبود و شهر به تصرف آنان درآمد . ( مورخ لاری ، 1371 ، ص 150 ) حاكمیت افغان ها بر شهر لار چندان دوامی نداشت و با ظهور نادر شاه افشار مردم لار ، با شورش گستردهُ خود ، افغان ها و مهاجمان دیگر را از شهر بیرون راندند . یادگار نبرد خونین مردم محلّی با نیروهای محمود افغان در چند كیلومتری شهر لار ، مسیر جادهُ‌ لار – شیراز ، محلّی كه به پشت سنگر ( poštea-e sangar ) مشهور است ، هنوز هم دیده می شود . ( اشكنانی ، همان ، نسخه خطی) باشكست نیروهای افغان دورهُ حاكمیت نادر شاه آغاز شد . بناها وآثار بسیاری از عصر صفویه در شهر لار و مسیرهای تجاری آن بر جای مانده است كه بازار قیصریه ، كاروان سرای باجگاه ، كاروان سرای هرمود ، كاروان سرای بریز ، كاروان سرای بنارویه و ده ها آب انبار و كاروان سرای دیگر از آن جمله است .